“ Triết lý là hỏi; triết học là hỏi về hỏi; trong chữ triết khi chiết
tự, ta thấy có chữ khẩu; khẩu là miệng, miệng dùng để nói; nói là hỏi
(và trả lời). Không bao giờ trả lời nếu không ai hỏi. Chỉ trả lời là khi
có hỏi đi trước. Triết lý là hỏi; khoa học là trả lời. Khoa học là gì?
Đây là câu hỏi: khoa học không thể trả lời câu hỏi này, bởi vì đây là
câu hỏi về khoa học; mà bản chất của
khoa học là chỉ trả lời; mà trả lời thì chỉ trả lời khi người khác hỏi;
khoa học không thể hỏi khoa học, vì hỏi khoa học là phản bội khoa học,
là không phải khoa học. Phận sự triết lý là hỏi; phận sự khoa học là trả
lời. Người ta thường nói: Hỏi tức là trả lời. Câu ấy có nghĩa là triết
lý bao trùm cả khoa học. Triết lý là bóng tối; khoa học là một ngọn đèn
cầy yếu ớt; bóng tối vây phủ ngọn đèn, nhưng bóng đèn leo lét bắt đầu
chiếu rọi ánh sáng yếu ớt lên không gian. Ánh sáng trả lời bóng tối.
Bóng tối kêu gọi ánh sáng; bóng tối hỏi, ánh sáng liền trả lời. Ánh sáng
chỉ là ánh sáng là nhờ vào bóng tối; ngược lại, bóng tối không thể nhờ
vào ánh sáng; vì nếu bóng tối là nhờ vào ánh sáng thì ánh sáng sẽ phá
hủy bóng tối và bóng tối sẽ không còn gọi là bóng tối nữa. Bóng tối là
bóng tối, nhưng ánh sáng chỉ là ánh sáng là nhờ bóng tối; mặt trời chỉ
là mặt trời là nhờ nằm trong không gian đen tối vô tận.
Triết lý là hỏi.
Triết học là hỏi về hỏi.
Khoa học là trả lời câu hỏi của triết lý, nhưng không thể trả lời về
câu hỏi về câu hỏi; vì nếu trả lời về câu hỏi về câu hỏi, thì sẽ bị
triết lý hỏi về câu trả lời của khoa học về câu hỏi về câu hỏi; lúc bấy
giờ khoa học lại trả lời nữa; nhưng câu trả lời này lại bị hỏi nữa. Cứ
như thế mà đi mãi, từ hỏi đến trả lời, từ trả lời đến hỏi, cho đến vô
tận, vô cùng không bao giờ dứt được, áp dụng infinitum.
Như thế cả triết lý và khoa học đều rơi vào ngõ cụt, ngõ bí, không lối thoát.
”
